وقتی یک ارز ترجیحی حذف شود چه اتفاقی می‌افتد؟

در رفتن حذف ارز ترجیحی به مرحله نهایی خود رسیده و دولت در حال رایزنی های مجلس برای اجرای این طرح است. بررسی فضای مجلس نیز نشان می دهد که در مجموع نمایندگان مشکلی در این زمینه ندارند. با این حساب به نظر می رسد حذف ارز ترجیحی در سال 1401 موثر باشد. اما به گفته اقتصاددانان، حذف ناگهانی ارز ترجیحی می تواند منجر به بازده بیشتر و سود کمتر در اقتصاد کشور شود.

به گزارش فرارو، دولت بر این عقیده است که توزیع ارز اولویت دار به کالاهای اساسی مفسده است و توزیع ارز یارانه ای تورم و پول ایجاد کرده است. علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت می گوید توزیع ارز ترجیحی قدرت خرید مردم را کاهش داده است.

وی همچنین خاطرنشان کرد: نرخ تورم 4200 تومانی بیشتر از سایر بخش ها بوده است.

اما کارشناسان اقتصادی بر این باورند که ادعای دولت در این زمینه صحت ندارد و نرخ تورم اقلامی که ارز اولویتی دارند، تفاوت چندانی با سایر کالاهایی که طی چهار سال گذشته 4200 تومان دریافت نکرده اند ندارد. .

البته نباید فراموش کرد که هدف دولت از تخصیص ارز ترجیحی کنترل قیمت ها بوده است. اما بررسی ها نشان می دهد که یارانه های ارزی تنها برای دولت های گذشته گران بوده و در کنترل قیمت های درآمد ارزی چندان موثر نبوده است.

در حال حاضر هفت قلم شامل گندم، جو، دانه های روغنی، روغن خام، ذرت، کنجاله سویا و مقداری دارو، تجهیزات و ملزومات پزشکی با ارز ترجیحی 4200 تومان وارد کشور می شود. در نتیجه مواد اولیه مانند مرغ، گوشت، تخم مرغ، داروهای خانگی، شیر، کره، ماست، روغن مایع، پاستا و پنیر با قیمت کمتر و با قیمت 4200 عرضه می شود.

اما فرض کنید از فردا این هفت قلم به قیمت نیم دلار 25 هزار تومان وارد شود. در چنین مواقعی مواد اولیه با قیمت های مختلف در اختیار سازنده کالاهای اساسی قرار می گیرد. بنابراین قیمت این اقلام در بازار رو به افزایش است.

مرتضی عزتی، کارشناس اقتصادی درباره پیامدهای احتمالی حذف ارز ترجیحی به فرارو گفت: حذف ارز ترجیحی و جایگزینی آن با ارز نیمی یا آزاد که یکی از آنها افزایش قیمت محصولاتی است که مواد اولیه دارند، 4200 تومان است. عرضه شده است.” به ویژه، مواد اولیه و محتوای پروتئین این مواد خام، از جمله گوشت، مرغ، تخم مرغ و محصولات لبنی. بنابراین، این اقلام نیز باید با افزایش قیمت مواجه شوند. بخش دوم پزشکی است. قیمت داروهای وارداتی در منطقه در حال افزایش است. همچنین اگر مواد اولیه برخی از داروهای ساخت داخل با ارز ترجیحی 4200 عرضه شود، دیگر مشمول افزایش هزینه تولید و در نهایت افزایش قیمت در بازار نخواهند شد.

او می‌گوید اگر ارز ترجیحی یک‌بار برای همیشه حذف شود، شوک‌کننده خواهد بود. شاید در یکی دو سال آینده بخشی از آن تعدیل می شد. الان هم اگر چنین اتفاقی بیفتد و قیمت مواد اولیه به طور ناگهانی چهار برابر یا حتی افزایش پیدا کند، برای تولید آن تکان دهنده خواهد بود و قیمت عرضه این کالاها و خدمات می تواند 100 درصد افزایش یابد. به خصوص محتوای پروتئینی که قبلاً ذکر شد. این شوک برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان و وضعیت فعلی اقتصاد کشور خوب نیست.

به گفته این کارشناس اقتصادی، افزایش قیمت ها احتمالا باعث کاهش واردات و به تبع آن کاهش واردات می تواند باعث افزایش عرضه محصولات داخلی شود. اما تولید پروتئین در کشور کاهش می یابد، زیرا تقاضای آن در بازار کاهش می یابد. این یک چالش برای اقتصاد ایران است. در حوزه پزشکی نیز مصرف داروها کاهش می یابد و ممکن است تولید آن دسته از واحدهای دارویی ما که مواد اولیه آنها وابسته به ارز ترجیحی است نیز کاهش یابد و این ممکن است مشکل دیگری در اقتصاد کشور ایجاد کند.

حذف ارز ترجیحی، اقدام مثبت در زمان نامناسب؟

اقتصاددانان می گویند در سال های اخیر، سیستم چند ارزی منجر به بازارهای سیاه، فساد ارزی و افزایش رانت شده است. او می گوید برخی از افرادی که ارز یارانه ای دریافت می کنند، به جای واردات مواد اولیه و کالاهای اساسی، آن را به بازار سیاه می فرستند تا به سودهای کلان دست یابند.

مثلاً فرض کنید یک مافیای مالی 10 میلیون دلار ارز ترجیحی 4200 تومانی دریافت می کند و می خواهد آن را در بازار آزاد با نرخ 28000 تومان بفروشد. در چنین شرایطی مافیا 238 میلیارد تومان بدون مشکل به جیب می زند.

اقتصاددانان می گویند در چنین سناریویی، حذف ارز ترجیحی و تجمیع ارز می تواند اقتصاد را از رانت و فساد نجات دهد.

از سوی دیگر، مرتضی عزتی، اقتصاددان به فرارو می گوید که حذف ارز ترجیحی ممکن است مزایایی نیز داشته باشد. یکی از مزایای این امر حذف رانت است که برای اقتصاد مفید و مثبت خواهد بود. مزیت دیگر کاهش واردات است که می توان آن را برای اقتصاد مثبت دانست. البته کاهش صادرات به بخش های تامین کننده مواد اولیه با ارز ترجیحی را نیز خواهیم داشت که قیمت آنها افزایش می یابد. با این حال، کاهش صادرات آنها آسیبی به اقتصاد وارد نمی کند. چون با این صادرات دارید خروج ارز ایجاد می کنید. در این راستا برای تامین مواد اولیه ارز ترجیحی 4200 تومانی پرداخت می کنید. اما از طرف دیگر شما محصولات را با قیمت کمتر به خارجی ها می فروشید.

اما در سناریوی حاضر این سوال مطرح می شود که آیا حذف ارز ترجیحی فایده ای دارد؟ بدیهی است که در شرایط فعلی این امر منطقی نیست. چرا که اقتصاد ایران در حال حاضر با تورم بی سابقه مواجه است و خط فقر وارد فاز خطرناکی شده است. علاوه بر این، اجرای حذف ارز ترجیحی می تواند بار روانی تورم را بر اقتصاد وارد کند. به این ترتیب در صورت حذف ارز ترجیحی، قیمت مایحتاج اولیه و اساسی مردم به طور همزمان 4 تا 5 برابر افزایش می یابد و جمعیت زیر خط فقر و جمعیت زیر خط فقر افزایش می یابد.