مروری بر زندگی و شعر ثالث اخوان مهدی

زندگی و زمان

مهدی اخوان ثالث در ۱۹ اسفند ۱۳۰۷ هجری شمسی در مشهد به دنیا آمد. مادرش مریم و پدرش علی نام داشت که سال ها پیش از روستای فهرج یزد به مشهد نقل مکان کرده بود. هنگامی که مهدی به دنیا آمد از یک چشم نابینا بود و به گفته خودش پس از مدتی با مداوای پدر و نماز و امام رضا (ع) مادرش سلامتی خود را به دست آورد و هر دو چشمش نابینا شد. اخوان ثالث تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در مشهد به پایان رساند و از هنرستان صنعتی فارغ التحصیل شد. در سال 1327 مشهد را ترک کرد و برای ادامه زندگی به پایتخت رفت و در مدرسه ای نزدیک تهران معلم شد.

اخوان بعدها به مطبوعات روی آورد و در برنامه های سینمایی و رادیویی شرکت کرد. مدتی سرپرستی برنامه های ادبی را بر عهده داشت و در استودیو گلستان به دوبله مستند پرداخت. پس از قیام 7 مرداد 1332، همراه با بسیاری دیگر از قلمزنان دستگیر و زندانی شد. اما خیلی زود از زندان آزاد شد. در سال 1329 با پسر عمویش ایران اخوان ثالث ازدواج کرد که حاصل آن سه دختر به نام های لالیح، لولی، تنگسیل و سه پسر به نام های توس، زرتشت و مزدک علی بود. یکی از تلخ ترین اتفاقات فروش اخوان مهدی در آن سال ها فوت دو فرزندش بود. دخترش تنگسل چهار روز پس از تولدش در سال 1342 فوت کرد و اولین دخترش لالا در سال 1353 در سن 20 سالگی در رودخانه کرج غرق شد.

اخوان ثالث بعد از این ماجرا و در سال های بعد از انقلاب منزوی شد و بیشتر در انزوا به سر می برد. تنها فعالیت عمده اخوان در این سالها، سفر آن به آلمان در آخرین سال عمر خود بود. وی در این سفر به دعوت خانه فرهنگ آلمان به همراه همسرش و محمدرضا شفیع کدقانی به فرانسه، دانمارک، سوئد، نروژ و انگلیس رفت و در محافل ادبی که توسط فرهنگ دوستان ایرانی برگزار می شد به شعرخوانی پرداخت. مهدی اخوان ثالث سرانجام در چهارم شهریور 1369 در تهران و بیمارستان مهردیدا درگذشت و پیکرش در شهرستان طوس در جوار آرامگاه فردوسی به خاک سپرده شد.

شعر برادر سوم

مهدی از کودکی به شعر و ادبیات علاقه داشت و گویا ذوق و مهارت شعری خود را از مادرش به ارث برده است. نوازندگی تار را از سنین پایین شروع کرد و همواره به موسیقی واقعی ایرانی علاقه داشت و ردپای این علاقه در اشعار او مشهود است. برادری سوم در اشعارش م. امید گفت: در مشهد و در سنین جوانی که تازه به شعر روی آورده بودم به انجمن ادبی به ریاست استاد نصرت منشی باشی دعوت شدم. هر وقت شعرم را می خوانم، می پرسید لقب شما چیست؟ به نظر ایشان، داشتن تخلص برای هر شاعری واجب بود و چون من تخلص نداشتم، خود استاد باشی امید را برای تخلص من انتخاب کرد.»

اخوان ابتدا در سرودن اشعار به سبک خراسانی، مثنوی و غزلی به شهرت رسید و با انتشار نخستین مجموعه اشعار خود به نام ارغنون در سال 1330 قدرت و مهارت خود را در سرودن اشعار کلاسیک فارسی به نمایش گذاشت. آشنایی با نیما یوشیج نقطه عطفی در زندگی اخوان بود تا اینکه مسیر شعری او تغییر کرد و شروع به سرودن شعرهای جدیدی برای نیما کرد و موفق شد سبکی جدید و مستقل در این قالب جدید به دست آورد. اخوان اشعار خود را در قالب شعر نو به زبانی بسیار ساده تنظیم کرده و اندیشه های انسانی را در آن بیان کرده است. اخوان در سال 1334 دومین مجموعه شعر خود را به نام زمستان منتشر کرد که شاهکار شعری اوست. در این مجموعه گرایش آنها به نیمه دلی و نوآوری بیشتر نمایان شده است.

اخوان با آشنایی با سبک کلاسیک شعر فارسی به ویژه اشعار خراسانی در «زمستان» آگاهانه گرایش خود را به نیمه سبک بیان کرد و ارتباط خود را با اشعار کلاسیک حفظ کرد. اشعار اخوان پیشینه اجتماعی دارد و زندگی مردم زمان خود را منعکس می کند. لحنی حماسی در اشعار او وجود دارد که با قدرت و وزن شعر خراسانی آمیخته است و در عین حال دستورهای تازه ای دارد. هنر اصیل اخوان تلفیقی از شعر قدیم و سبک مدرن بود که به واسطه آن سبک خاصی در این زمینه داشتند که بسیار چشمگیر بود. اشعار اخوان در دهه های 1930 و 1940 دریچه ای به رشد فکری و اجتماعی آن زمان بود، حتی با وجود اینکه بسیاری از روشنفکران و هنرمندان آن زمان دیدگاه های جدیدی از اشعار اخوان به دست آوردند.

کار فروش برادران مهدی

از مشهورترین آثار اخوان می‌توان به مجموعه‌های شعر «آرگنون»، «زمستان»، «پایان شاهنامه»، «از اوستا»، «نظام شکار»، «پاییز در زندان»، «عشق» اشاره کرد. و از زخم زخم ها، «بهترین امید»، «برگزیده اشعار»، «در حیاط کوچک پاییز در زندان»، «جهنم اما سرد»، «زندگی می گوید اما باید دوباره زندگی کنی»، «تو» یاد کرد. در آن‌ها هستم.” به روش قدیم و من تو را دوست دارم “و” شاملو مرد دوست داشتنی است.” اخوان همچنین دارای چندین اثر پژوهشی از جمله «تضاد و تناقض سازی»، «ابداعات و ابداعات نیما یوشیج» و «اهدا و ملاقات با نیما یوشیج» است.

شرح ادبی ثالث اخوان مهدی

اخوان نادر نادرپور درباره ویژگی های شعر می گوید:
شعر او یکی از روشن ترین منابع شعر امروز است و تأثیر او بر نسل خودش و نسل های بعدی چشمگیر است.» او بدون سنت شکنی اختراعی از خود به جای گذاشت.

سیمین بهبهانی درباره اخوان ثالث گفته است:
اخوان شاعری سیاسی است، بدون اینکه علاقه زیادی به سیاست داشته باشد یا بداند یا به صراحت نشان دهد. «رویدادهای سیاسی در کشور همچنان شعر او را تقویت می کند.

رضا برهانی درباره اخوان گفته است:
اخوان به عنوان یکی از مهمترین شاعران عصر ما کاملاً در هرج و مرج غوطه ور بود، در واقع هنر آن معنا بخشیدن به همه عناصر متضاد و جدا و غیر قابل درک است. عناصر پراکنده در واقع ویژگی های کلیدی جهان بینی اخوان را تعیین می کند.”

در پایان مطلب یکی از شعرهای زیبا و عاشقانه مهدی اخوان ثالث به نام دریچه ها تقدیم شما کاربران گرامی می شود:

ما، چون دو سوپاپ رو به روی هم هستند
شما می دانید چه می گویید و چه چیزی نمی گویید.
سلام و سوال و خنده هر روز
هر روز برای روز بعد تعیین شده است.
زندگی در آینه بهشت ​​اما… آه
بیش از ژوئیه و ژانویه شب و روز
الان قلبم شکسته و خسته.
چون یکی از شیرها بسته است.
نه جادوی مهر و نه جادوی ماه
لعنت بر سفری که کرد