سفر رئیس جمهور به قطر چه ربطی به «بحران اوکراین» دارد؟

در رفتن گمانه زنی ها در نهایت فروکش کرد و روسیه دقیقاً همان کاری را که می خواست در اوکراین انجام داد. اواخر روز دوشنبه، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، فرمانی را امضا کرد که به موجب آن استقلال مناطق جدایی طلب لوهانسک و دونتسک در شرق اوکراین تحت کنترل شورشیان به رسمیت شناخته شد. اوکراین گفته است که آن را “اعلان جنگ” می داند و ایالات متحده و اروپا گفته اند که تحریم هایی را علیه روسیه اعمال خواهند کرد.

تاکنون تنها رویداد مهم برای بقیه جهان، اعلام تحریم ها بوده است. با این حال، می توان به واکنش روسیه نیز فکر کرد: اختلال در عرضه گاز به اقتصادهای بزرگی مانند اروپا و مهمتر از همه آلمان. اگر این اتفاق بیفتد، بحران اوکراین می تواند عواقب گسترده ای برای بقیه جهان داشته باشد.

سفری مهم در زمان های مهم تر

در عین حال، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، اولین رئیس جمهور ایران است که برای شرکت در اجلاس GECF در 11 سال اخیر به قطر سفر می کند. استقبال گرم رئیس جمهور ایران از قطر نیز نشان می دهد که این سفر برای هر دو طرف واقعا مهم است.

ابراهیم رئیسی به همراه عبدالمجید تابون رئیس جمهور الجزایر و کیت رولی نخست وزیر ترینیداد و توباگو و البته امیر قطر تنها چهار نفر از 12 عضوی هستند که در این اجلاس شرکت کردند. و پیامدهای سیاسی دارد.

این در حالی است که در ایران صحبت از ساخت تونل زیر آبی از دوحه به بندر دیر است که در صورت اجرا، آن را در دنیا منحصر به فرد می کند و قطر را به روسیه، ترکیه و اروپا متصل می کند. تمایل قطری ها برای اجرای چنین طرحی را نیز می توان سنجید.

اما سفر رئیس جمهور ایران برای حضور در ششمین اجلاس سران مجمع عمومی کشورهای صادرکننده گاز (GECF) از جنبه های دیگر نیز قابل توجه است و زمان چنین سفری است. اعضای مجمع کشورهای صادرکننده گاز 44 درصد از تولید گاز جهان و 67 درصد از ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارند.

از قضا ایران، روسیه و قطر سه دارنده بزرگ این ذخایر در جهان هستند و پس از آن آمریکا که قطعا عضوی از این مجمع نیست. با این حال، این چهار کشور در اوکراین و در این بخش از بحث گاز طبیعی منافعی دارند.

آیا قطر و ایران به طور مخفیانه شریک هستند؟

داستان از قطر شروع می شود. چند هفته پیش، جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا، میزبان شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر در کاخ سفید بود و در آنجا اعلام کرد که قصد دارد قطر را به یکی از متحدان اصلی ایالات متحده در خارج از ناتو تبدیل کند. متحد ناتو)

ایالات متحده از قطر خواسته است که در صورت تهدید به قطع صادرات گاز روسیه به اروپا، گاز روسیه را جایگزین کند. پاسخ قطر مثبت بود، اما اندکی بعد، سعد الکعبی وزیر انرژی قطر اعلام کرد که در صورت کمبود انرژی در اروپا به دلیل بحران اوکراین، روسیه به طور یکجانبه نیازهای انرژی این قاره را تامین نخواهد کرد. او گفت: «حجم گاز مورد نیاز اتحادیه اروپا را نمی‌توان به‌طور یک‌جانبه بدون وقفه در عرضه به بقیه جهان تغییر داد».

وی با بیان اینکه در قطر پایبندی به این توافق مقدس است، گفت: انتقال گاز قرارداد به سایر کشورها بدون رضایت آنها ممکن نیست. ایالات متحده نگران تهاجم روسیه به اوکراین است و در هفته های اخیر از قطر و سایر تولیدکنندگان بزرگ گاز خواسته است در صورت اختلال در عرضه گاز روسیه، گاز بیشتری را برای قاره سبز در نظر بگیرند. روسیه حدود یک سوم گاز اروپا را تامین می کند و هر گونه اختلال در آن بحران انرژی ناشی از کمبود جهانی نفت و گاز را تشدید می کند.

نوبت ایران و آمریکاست و سفر یک رئیس جمهور به قطر 11 سال بعد قابل توجه است. آنچه ممکن است پشت درهای بسته مورد بحث قرار گرفته باشد یا نه، ممکن است این باشد: گاز طبیعی مایع ایران (LNG) از طریق قطر به اروپا ارسال می شود و در واقع روسیه آن را نادیده گرفته است.

چراغ سبز یا قرمز؟

اما همه چیز به این سادگی نیست. اولاً، فروش گاز ایران تحت برچسب گاز قطر بدون چراغ سبز برای آمریکایی ها دشوار خواهد بود. مهمتر از آن، روابط ایران و روسیه به ایران اجازه نمی دهد روسیه را نادیده بگیرد. در واقع در شرایطی که روسیه می تواند مشمول تحریم های آمریکا و اروپا شود، فروش گاز ایران به اروپا می تواند روس ها را به شدت ناراحت کند.

در عین حال، در حالی که شباهت‌های «مجمع کشورهای صادرکننده گاز» و «اوپک» را نمی‌توان منتفی دانست، موضوع اصلی بحث در نشست کنونی دوحه، تعیین قیمت جهانی گاز است.

کارتل هایی مانند اوپک برای دهه ها نقش کلیدی در تعیین قیمت نفت داشته اند و اگرچه این نقش اکنون از بین رفته است، اما می توان آن را در گاز اوپک نیز تکرار کرد. در نهایت، حتی در این صورت، ایران فرصت قابل توجهی برای افزایش درآمد و افزایش نفوذ خود در اقتصاد جهانی خواهد داشت.