شاید آنها در مورد پایان دادن به دو هفته فقر مطلق شوخی می کنند.

علی قنبری، استاد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس در روزنامه اعتماد نوشت: با گذشت دو روز از اظهارات عجیب رئیس جمهور سیزدهم مبنی بر لزوم پایان دادن به فقر مطلق، افکار عمومی و دانشگاهیان همچنان در شگفتی از چنین اظهاراتی هستند.

مردم و کارشناسان از دل نظرات و نظرات او به دنبال پاسخی برای این سوال مهم هستند که آیا رئیس جمهور شوخی می کند یا تبعیت می کند و یا اینکه واقعاً طیف وسیعی از مسائل اقتصادی را درک می کند و گسترش فقر مطلق نزدیک است. دو هفته دیگه حل میشه؟

موضوع زمانی پیچیده تر می شود که در انتخابات ریاست جمهوری 1400 اعلام شد که بیش از 7000 صفحه طرح اقتصادی تهیه شده است. اما وقتی گهگاه وعده های انتخابات ریاست جمهوری را با بیانیه های دولت ترکیب می کنیم، نتیجه نوعی تناقض است که چشم انداز روشنی برای آینده اقتصادی کشور ارائه نمی دهد.

حافظ شاعر نازنین پارسی‌گو می‌گوید: «پیرمرد من که خوش فکر است/ گفت: از حرف‌زدن مردم بپرهیزید، بلکه اهمیت مبارزه با فقر و بهبود شاخص‌های اقتصادی را روشن کنید.» برای جامعه مهم است که ابتدا علل فقر را بررسی کند و سپس جنبه های پنهان همه تلاش هایی که برای مقابله با گسترش فقر در دنیای مدرن و پست مدرن انجام شده است را برجسته کند.

ابتدا باید به عوامل کلیدی ریشه‌کنی فقر در جامعه توجه کرد تا بتوان نسخه‌های عملیاتی آن را برای مقابله با فقر در مراحل بعدی ارائه کرد. یافته های علمی نشان می دهد که یکی از مهم ترین عوامل گسترش فقر، ضعف ساختارهای تصمیم گیری (دولت ها) در اتخاذ سیاست های اقتصادی و راهبردی مناسب است.

سیاست گذارانی که به جای مهارت و شایسته سالاری بر پوپولیسم، سیاست و تعصب تمرکز می کنند، در نهایت منجر به افزایش فقر در جامعه می شود.

عامل اصلی بعدی در گسترش فقر، گسترش فساد اقتصادی، اجاره نشینی و طمع است که منافع اکثریت جامعه را در جیب یک اقلیت ذی نفوذ قرار می دهد.

از سوی دیگر، فقر ناشی از فقدان نهادینه سازی مؤثر و عدم برنامه ریزی برای آموزش های مهارتی، مهارت های فردی ارائه شده در بازار کار و… است. فقر از انباشت ثروت به نفع گروه کوچکی به نام خودی و محرومیت گروهی بزرگ به نام خارج ناشی می شود.

متاسفانه بخش قابل توجهی از این گفته ها در جامعه ایران انباشته شده است، بنابراین گسترش فقر مطلق در جامعه نباید چندان تعجب آور باشد.

در دنیای امروز راه های مختلفی برای مقابله با فقر پیشنهاد شده است که هر کدام طرفداران خاص خود را دارد. مهمترین راهبردهای پیشنهادی در متن اقتصادی عبارتند از: اول، روش توزیع مجدد ثروت، دوم، تداوم رشد اقتصادی پایدار، سوم، برقراری روابط گسترده تر با جهان پیرامون و منافع سرمایه گذاری خارجی و در نهایت. افزایش جمعیت مشارکت و تخصص.

اگر به اقتصاد ایران نگاه کنید، مشخص است که هیچ یک از این پیشنهادهای اقتصادی در وضعیت مطلوبی قرار ندارند. رشد اقتصادی ایران سال هاست که منفی بوده است. توزیع ثروت بر اساس مالیات، یارانه و نظام بانکی نیز در ایران با مشکلات زیادی مواجه است. تحریم ها ایران را از سرمایه گذاری خارجی و تجارت بین المللی منع کرده است و در نهایت برنامه آموزشی جامعی در ایران تدوین نشده است.

با این وضعیت باید دید رئیس جمهور و کابینه اش با چه منابع و توانمندی ظرف 15 روز فقر مطلق را ریشه کن خواهند کرد. در این میان تصمیم گیرندگان ایرانی نیز در تلاشند تا طرح های امنیتی اتخاذ کنند که نه تنها کسب و کارهای خرد و آنلاین جامعه را تهدید می کند، بلکه روند رو به رشد آموزش های مهارتی و بازاریابی در حوزه عمومی کشور را نیز تهدید می کند.

جایزه نوبل اقتصاد 2019 به اقتصاددانانی اعطا شد که تحقیقات جامعی در زمینه فقرزدایی انجام داده اند. در دل مسیری که این اساتید طی کرده اند نکات زیادی وجود دارد که برای وضعیت امروز کشور ما آموزنده است. پیشنهاد مهم از دیدگاه این پژوهشگران مبارزه با فقر از طریق ارتقای مهارت های عمومی از طریق شبکه های اجتماعی و فضای مجازی است.

این محققان بر این باورند که با بهره گیری از قابلیت های فضای مجازی از یک سو می توان فروشگاه های آنلاین و بازاریابی را ارتقا داد و از سوی دیگر به متقاضیان کسب و کارهای خرد مهارت های لازم برای راه اندازی کسب و کار را آموزش داد.

در شرایطی که کشورهای مختلف تلاش می‌کنند از ظرفیت‌های فضای مجازی خود حداکثر استفاده را ببرند، مجلس و دولت اصولگرا در ایران برای حمایت و محدود کردن فعالیت‌های مردم در بستر اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند. این روند نشان می‌دهد که سیاست‌گذاران ایرانی درک روشنی از واقعیت‌های اقتصاد ندارند و بر این باورند که با شعارهای پوپولیستی می‌توان بر فقر که عوارض زیادی دارد فائق آمد.