عباس عابدی در روزنامه اعتماد نوشت بیش از 250 نمازگزار بی گناه در انفجار یک مسجد شیعیان پاکستان کشته و زخمی شدند. این بمباران، همانطور که نباید مورد توجه بین المللی قرار می گرفت، به ویژه در راستای جنگ در اوکراین و همدردی است که جهان غرب و بسیاری از کشورهای دیگر برای نتیجه جنگ برای مردم اوکراین مطرح کرده اند.
از این رو برخی با تشبیه نگرش غرب به این دو حادثه، آن را نشانه نفاق و نفاق در دفاع از حقوق بشر و حمله به ادعای غرب دانسته اند. در این یادداشت می خواهم به این موضوع بپردازم و توضیح بدهم که طراحی مکرر این موضوع گره چندانی را باز نمی کند.
طرح این تناقض بر این فرض استوار است که غربی ها نگاهی بین المللی به حقوق بشر دارند و به ارزش ها و حقوق انسانی فارغ از وابستگی قومی، نژادی، ملی یا جغرافیایی معتقدند. اگر چنین حرفی درست باشد و ما آن را بپذیریم به این معناست که وارد دنیای اخلاقی شده ایم، وقتی بدانیم در دنیای امروز حقوق بسیاری از مردم ضایع و ظلم شده و بسیاری از مردم به آنها اهمیت نمی دهند.
بنابراین اساساً این گفته مخدوش است و چنین ادعایی صحت ندارد. ما به عنوان ایرانی این را به خوبی تجربه کرده ایم. اگر بپرسم بزرگترین نقض حقوق بشر در غرب و جهان در نیم قرن اخیر چه بوده است، فکر می کنم در بمباران شیمیایی کردستان و ایران به ویژه شهرهای حلبچه و سردشت تردیدی نیست.
استفاده از سلاح های شیمیایی غیرقانونی بدترین اقدام یک دولت است که جهان باید حتما آن را محکوم کند. اما نه تنها غرب سکوت کرد، بلکه افراد و شرکت های درگیر مستقیماً در این امر دخیل بودند.
قرار بود این بمب گذاری به شورای امنیت اعلام شود و عاملان آن بلافاصله مجازات شدند. اما غرب در مقابل این جنایت سکوت کامل کرد که اتفاقا در این مورد نیز سکوت تلقی شد. بنابراین، عبارت فوق نادرست است. حتی رفتار با سیاهپوستان در آمریکا یا اروپا یا به عبارتی غیر سفیدپوستان نشان می دهد که تعهد بی قید و شرط غرب به حقوق بشر نه تنها در سطح جهانی بلکه در سطح ملی نیز کم و بیش مخدوش شده است.
آیا باید انتظار دیگری از آنها داشت؟ من شخصاً اعتقاد ندارم. برای همه ما غیرممکن است که احساسات انسانی خود را جدا از وابستگی ملی یا جغرافیایی یا سیاسی و فرهنگی خود بیان کنیم، نه فقط برای غربی ها. این با نژادپرستی متفاوت است. انسان نمی تواند در برابر غم ها و شادی های همه انسان ها، حتی اگر نژادپرست باشند، یکسان واکنش نشان دهد.
دولت ها ممکن است در ابتدا نتوانند این کار را انجام دهند، اما آیا این بدان معناست که آنها می توانند هر کاری انجام دهند؟ پاسخ منفی است. اگر نمی توان ابراز همدردی کرد، حداقل باید بی طرفی نشان داد و نمی توان اجبار را تحمل کرد. به عنوان مثال، ازدواج های افغانی را نمی توان مورد حمله قرار داد و زنان، مردان و کودکان بی گناه را می توان کشت و به راحتی نادیده گرفت، اما در کشوری دیگر اقدامات کمتری را می توان برجسته کرد. یا حمله به عراق را که مبتنی بر دروغ بود، اما دیدگاه متفاوتی نسبت به اوکراین بیان می کرد، توجیه می کرد.
من شخصاً انتظار ندارم که اروپا با پناهندگان در خاورمیانه همانطور رفتار کند که با پناهندگان در اوکراین رفتار می کند. اما این تفاوت ها باید مشترک و قابل درک باشد. اصلاً برای یافتن معنای سیاسی نیست. مهمتر از آن، آیا این حقایق به معنای محکومیت و بی گناهی غرب است؟ آیا محکومیت غرب مجوزی برای رفتار ماست؟ فرقی بین دو طرف نیست؟ فکر می کنم در این زمینه باید مراقب باشیم.
واکنش ما به ادعاهایمان درباره کشتار دهه 1960 در چچن، روسیه، سین کیانگ یا حما در سوریه چگونه بود؟ سکوت مساوی با حمایت است. مهمتر از آن، ما از این ارزش ها در مقابل مردم خود دفاع نمی کنیم. یا ممکن است کمتر متعهد باشیم. شواهد زیادی برای تأیید این ادعا وجود دارد. متأسفانه مسئولین این رفتار به جای اصلاح رفتار خود، بلافاصله دست به اقدامات ضد و نقیض و حتی غیر انسانی غرب می زنند.
در افغانستان، در فلسطین، در یمن، یک جا و خیلی جاهای دیگر، و حتی از تاریخ قرن گذشته، از بمب اتم، تا جنگ ویتنام و ده ها قیام، و … سکوت نسبی یا حمایت نسبی از مواد شیمیایی. می توان به بمباران و … اشاره کرد، اما آنها در سطح داخلی خود قانون زیادی دارند که ما بیش از اینها و احترام به کرامت و حقوق مردم خود نیاز داریم.
بنابراین هرگونه انتقادی از غربی ها به تناقضات رفتاری آنها کم و بیش موجه است و البته برخی از آنها غیرمنتظره نیست، اما اگر هدف آن تبرئه خود از اقدامات خلاف ارزش های انسانی باشد، رفتاری غیرانسانی است. زیرا رفتار آنها رفتار غیر انسانی است. مجوز کار علیه دیگران با مردم خودشان نیست. این عذر بدتر از گناه است.
