چرا «هفته کاری ۵ روزه» در ایران فراگیر نشد؟

در رفتن محمد مهدی حاتمی رویای کاهش ساعات کاری بالاخره به واقعیت جهانی نزدیک می شود. دولت بلژیک اخیراً اعلام کرده است که کارگران و کارمندان از این پس می توانند از کارفرمای خود درخواست یک هفته کاری چهار روزه کنند. بنابراین، 3 روز مرخصی در هفته اکنون در بلژیک قانونی خواهد بود.

به گزارش فرارو، همین چند هفته پیش پروژه آزمایشی مشابهی در بریتانیا راه اندازی شد که بر اساس آن کارکنان اجازه داشتند چهار روز در هفته کار کنند و بدیهی است که حقوقی مانند قبل دریافت می کردند. بنابراین به نظر می رسد که کشورهای بیشتری (به ویژه در اروپا) در تلاش برای کاهش تعداد روزهای کاری در طول هفته هستند و البته در صورت ادامه این روند، فرار برای چنین کشورهایی دشوار خواهد بود. که روی چنین طرح هایی به توافق نرسیده اند.»

مزایای کار 4 روزه در هفته چیست؟

برخی تحقیقات دولتی در ولز (بخشی از بریتانیا) نشان می دهد که یک روز کاری چهار روزه نه تنها بهره وری نیروی کار را کاهش می دهد، بلکه آن را افزایش می دهد. از سوی دیگر، در حالی که بسیاری از دولت های اروپایی “خواهان کاهش انتشار کربن هستند”، موافقان این طرح می گویند کاهش روزهای کاری باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه ای می شود.

بر اساس مطالعه ای در ولز، کاهش روزهای کاری به چهار روز همچنین باعث ایجاد 38000 شغل جدید در کشور و کاهش نرخ بیکاری می شود. (ولز حدود 3.2 میلیون نفر جمعیت دارد.)

4 روز کاری، اما در کشورهای دیگر تست شده است. در اروپا، ایسلند، سوئد و اسپانیا، و در آن سوی جهان، نیوزلند و ژاپن در آستانه راه اندازی یک هفته کاری چهار روزه برای ارزیابی تعادل کار و زندگی در میان شهروندان خود هستند.

در مرحله اول یک پروژه آزمایشی چهار روزه در اسپانیا، 200 شرکت اسپانیایی با مجموع بیش از 6000 کارمند، ساعات کار هفتگی کارکنان خود را به 32 ساعت و روزهای کاری آنها را به چهار روز در هفته افزایش خواهند داد. هزینه این پروژه حدود 60 میلیون برآورد شده و توسط دولت تامین می شود.

برخی از شرکت ها به طور مستقل برنامه کاری 4 روزه در هفته را بررسی کرده اند. برای مثال، در شعبه ژاپن، مایکروسافت روزهای کاری هفتگی خود را به چهار روز کاهش داد و تخمین زد که این پروژه به طور متوسط ​​بهره وری کارکنان را تا 40 درصد افزایش می دهد. در نیوزلند، یک پروژه آزمایشی مشابه افزایش 32 درصدی را در بهره وری کارکنان نشان داد.

همه می خواهند “دورکار” باشند

اما جنبه دیگری از هفته کاری چهار روزه که عملاً با شیوع کرونا تجربه شده است، «دورکاری» است. بر خلاف برخی گزارش‌ها، بر اساس مطالعه‌ای در بریتانیا، ارتباطات از راه دور از کار اداری مولدتر است. اداره آمار ملی داده هایی را منتشر کرده است که نشان می دهد کار از خانه می تواند مفیدتر و سازنده تر از رفتن به دفتر یا محل کار باشد.

یک مطالعه مشابه در کانادا نشان داد که پس از همه‌گیری کرونا، حدود 90 درصد از کارکنان مخابرات گفتند که حداقل به اندازه قبل در خانه کارآمد هستند.

بر اساس این گزارش، بیش از نیمی از کارمندان (58 درصد از آنها) گفته اند که در هر ساعت به اندازه کار در دفتر کار می کنند، در حالی که حدود یک سوم کارمندان (32 درصد از آنها) کار می کنند. پاره وقت او بیشتر از همیشه فشار می آورد.

مخابرات با مزایای اضافی

اما در این میان، اقدامات قانونی در حمایت از «ارتباطات» یا «تعادل بین کار و زندگی» در کشورهای مختلف تشدید شده است. «پرتغال» یکی از کشورهایی است که به سرعت قوانین را به نفع مخابرات تغییر داده و تغییرات اساسی ایجاد کرده است.

دولت کنونی پرتغال (که البته گرایش سوسیالیستی دارد) طرحی را در دستور کار دارد که بر اساس آن اکنون مخابرات حق اساسی کارگران است نه انتخابی که کارفرما به آنها داده است.

علاوه بر این، طبق قوانین جدید در این کشور، کارفرما نمی تواند خارج از ساعات کاری با کارگر تماس بگیرد. (قانون جدید بلژیک همچنین می گوید که یک کارمند می تواند تماس های کاری کارفرما را در خارج از ساعات کاری نادیده بگیرد.)
علاوه بر این، در پرتغال، کارفرما باید هزینه های مخابراتی خاصی مانند برق و اینترنت را بپردازد و کارگران می توانند این هزینه ها را به عنوان «هزینه نیروی کار» به کارفرما گزارش کنند. طبق قوانین جدید، کارفرما حق «نظارت» کارگر در محل کار را ندارد.

گزارش یورونیوز در این مورد به این واقعیت عجیب اضافه می کند که طبق قوانین جدید مخابراتی پرتغال، کارگران دارای فرزند می توانند بدون تماس با کارفرمای خود از راه دور ارتباط برقرار کنند و این حق تا زمانی که فرزندشان به سن هشت سالگی نرسد، حفظ خواهد شد. فقط قوانین جدید فقط برای شرکت هایی اعمال می شود که بیش از 10 کارمند دارند.

آیا طرح های مشابه در ایران قابل اجراست؟

اما آیا ایران هم می تواند چنین طرح هایی را اجرا کند؟ در مورد مخابرات به طور قطع می توان گفت که این اتفاق خواهد افتاد. در حال حاضر در زمینه مشاغلی که مخابرات برای آنها فراهم است، کارمندان و کارفرمایان ایرانی نیز به کمپ هواداران مخابرات پیوسته اند.

دلیل آن واضح است: هزینه اجاره دفاتر در شهرهای بزرگی مانند تهران، کرج یا اصفهان بسیار بالا است و حذف این هزینه از مجموعه هزینه های کارفرما می تواند تفاوت چشمگیری ایجاد کند. علاوه بر این، از مزایای مخابرات می توان به امکان جذب نیروی متخصص (حتی با هزینه کمتر) از سایر استان ها اشاره کرد.

در ایران اما بعید است قوانین کار به گونه ای تغییر کند که به نفع «ارتباطات» باشد. در حال حاضر قوانین کار در ایران (با وجود اینکه روی کاغذ به خوبی نوشته شده است) عملی نیست: شکایت از کارفرما بسیار سخت و زمان بر است. بیمه بیکاری (به عنوان حق اساسی نیروی کار) با مشکلات زیادی مواجه است و کار بدون قرارداد (با وجود غیرقانونی بودن) امری کاملاً متداول است.

ایران در هفته کاری 4 روزه یک پله عقب تر از بسیاری از کشورهای جهان قرار دارد. در ایران، هفته کاری پنج روزه هنوز گسترده نیست و فقط برای بخش‌های خاصی از «بخش عمومی» (مانند ادارات دولتی یا شرکت‌های دولتی) اعمال می‌شود.

اولین قدم اجرای تعطیلات کاری هفته ای 2 روزه یا 5 روزه در سراسر کشور است و انجام این مرحله سخت نیست. هفته کاری پنج روزه مزایای خود را نیز خواهد داشت: بخش های “تفریحی” اقتصاد (مانند باشگاه های ورزشی، سینما، رستوران ها، مراکز خرید و مراکز تفریحی) می توانند از این روند بهره مند شوند. با این حال، به نظر می رسد بسیاری از مسائل اجازه نمی دهد چنین موضوعاتی به لیست آرزوهای شهروندان و مقامات ایرانی اضافه شود.