جمهوری اسلامی می نویسد: درباره حوزه های علمیه و نهادها و تشکل های دینی و فرهنگی در موضوع ردیف بودجه دو نظر وجود دارد. یک دیدگاه این است که بودجه دولتی آن را به دولت و دولت وابسته می کند و استقلال آنها را از بین می برد. این نظر امام خمینی(ره) بود و الان خیلی از مسئولین از این نظر تقلید می کنند. دیدگاه دیگر این است که از آنجایی که نظام کنونی حکومت اسلامی است و نهادها و سازمان های فرهنگی دینی و حوزوی در این نظام شکل و هدف مشترکی دارند، معیشت آنها از بودجه دولتی منافاتی با استقلال آنها ندارد.
ما با نظر اول موافقیم و نقد ما به نظر دوم این است که تعریف آزادی مدارس دینی، مؤسسات و انجمن های فرهنگی فراتر از معنای لغوی کلمه است. این بدان معناست که مدارس باید در سطحی بالاتر از حکومت و نظام حکومتی باشند تا بتوانند رفتار حکومت و نظام را زیر نظر داشته باشند و بتوانند در جاهایی که لازم است نحوه حکومت و نظام را اصلاح کنند. هیچ تضمینی برای نظام دینی دائمی وجود ندارد.
تأمین مالی از سوی دولت قطعاً با چنین تعریفی از آزادی سازگار نیست. اگر امام خمینی (ره) توانست سلطنت شاه را که در آن زمان مورد حمایت قدرت های شرقی و غربی بود با یک جنبش روحانی شکست دهد، به این دلیل بود که مدارس و روحانیت مستقل بودند و نیازی به پول دولت نداشتند. این یک امتیاز بزرگ برای حوزه های علمیه و روحانیون است که نباید از دست داد.
حوزه و روحانیت از بدو پیدایش همواره با وجوهات شرعی و هدایای مردمی اداره می شده است. الان هم بعضی از مدارس و روحانیون فقط از وجوه شرعی و هدایای مردم استفاده می کنند و اصلا متکی به بودجه دولتی نیستند. تجربه نشان داده است که این قشر از روحانیت آزاد اندیش و مستقل هستند و مانند پیشینیان توانسته اند ارتباط خود را با مردم حفظ کنند.
در شرایط بحران مالی کنونی، امتناع روحانیون از تامین منابع مالی دولتی و همکاری با مردم در شرایطی که مردم معیشت گسترده ای را تجربه می کنند و کمک به دولت برای حل برخی مسائل بودجه در مواجهه با مصوبات می تواند گام مهمی باشد.
دولت احتمالاً در کاهش بودجه مدارس و مؤسسات و سازمان‌های مذهبی و فرهنگی با موانع یا مشکلاتی روبه‌رو می‌شود و یا در انجام آن با مشکل مواجه خواهد شد. به همین دلیل بهتر است مدارس و روحانیون پیشقدم شوند و از دولت بخواهند ردیف بودجه خود را حذف کند تا راه را برای رفع برخی از مشکلات مالی دولت و جلوگیری از تصدی دولت هموار کند. ارز ترجیحی معافیت مالیاتی
جداسازی مدارس و مؤسسات و نهادهای فرهنگی مذهبی از بودجه دولتی، علاوه بر تضمین استقلال روحانیت، ارتباط این نهاد دینی دیرینه با مردم را دوباره برقرار می کند و علاقه مردم به علمای دین را از آفات حفظ می کند. این واقعیت را نمی توان انکار کرد که وابستگی اقتصادی روحانیت به دولت تغییر کرده و نگرش مردم نسبت به روحانیت بدتر شده است.
از حوزویان انتظار می رود کسانی را که می خواهند از بودجه دولت برای مؤسسات و سازمان های فرهنگی حوزوی و مذهبی کم کنند، به چشم تحقیر نگاه نکنند. این یک نعمت برای روحانیت است و طرفداران این رویکرد دوستان خوب روحانیت و جمهوری اسلامی هستند. خیلی ها هستند که این نظر را باور می کنند، اما برخی از آنها تریبون ندارند، برخی حاضر به ریسک نیستند و برخی به دلیل اینکه فکر نمی کنند تاثیرگذار باشد از اظهار نظر خودداری می کنند. راه درست این است که پدر کشیش پیشقدم شود و وابستگی او به بودجه دولتی را برای همیشه کاهش دهد.
