مزایای «روسیه ضعیف» برای ایران چیست؟

در رفتن محمد مهدی حاتمی روسیه اکنون «ممنوع‌ترین کشور جهان» است که تا چند هفته پیش به ایران تعلق داشت. با این حال، ایالات متحده و اروپا وعده تحریم های شدیدتر را علیه اقتصاد روسیه و حتی شهروندان آن (“الیگارش”، نه شهروندان عادی) داده اند.

به گزارش فرارو، در جدیدترین نمونه، اتحادیه اروپا اعلام کرده است که قصد دارد صادرات کالاهای لوکس به روسیه را که هدف آن ثروتمندترین طبقه در ساختار اقتصادی روسیه است، ممنوع کند. اروپایی ها همچنین استدلال می کنند که این طبقه ثروتمند در واقع از “ولادیمیر پوتین” حمایت می کند و او را در قدرت نگه می دارد.

آیا پوتین سقوط می کند؟

استدلال‌های مشابه دیگری از «جهان غرب» وجود دارد: افزایش فشار اقتصادی بر روسیه «الیگارش‌های روسی» را علیه پوتین تحریک می‌کند و فشار اقتصادی دیر یا زود به شورش و ناآرامی‌های گسترده در روسیه تبدیل می‌شود که می‌تواند دولت را تغییر دهد. مسکو را تغییر دهید

البته در خود غرب خریداران بسیار کمی برای چنین استدلال هایی وجود دارد. تجربه استراتژی «فشار حداکثری» بر ایران و حتی تحریم‌های اقتصادی قبلی علیه کشورهایی مانند سوریه، کره شمالی، ونزوئلا و کوبا نشان می‌دهد که حداقل نیم قرن است که تنها تحریم‌ها تاکنون تغییر نکرده است. (تنها استثنا ممکن است آفریقای جنوبی باشد، جایی که «دولت آپارتاید» با تحریم ها سرنگون شد، اما این مورد شرایط خاص خود را داشت که باید در جای دیگری بررسی شود.»

از سوی دیگر، اقتصادی به بزرگی اقتصاد روسیه هرگز با چنین تحریم هایی مواجه نشده است. اما طرف دیگری نیز در این پیشنهاد وجود دارد: هیچ کس نمی‌داند که تحریم‌ها چه پیامدهایی بر اقتصاد روسیه خواهد داشت (با تولید ناخالص داخلی 41.4 میلیارد تا 71.7 تریلیون).

بعید است که تحریم ها منجر به سقوط سیاسی ولادیمیر پوتین شود، اگرچه موقعیت اجتماعی او را متزلزل خواهد کرد. اقتصاد روسیه راه درازی در پیش دارد، از تعمیق روابط با چین و هند تا گسترش ستیزه‌جویی در اروپای شرقی، که می‌تواند قدرت اقتصادی تحریم‌های اروپا را تضعیف کند و به طور بالقوه می‌تواند کوتاه شود.

روی سکه: آیا برای «ایران» جا می شود؟

اما روسیه پس از جنگ در اوکراین با اوکراین قبل از جنگ متفاوت است. پیش بینی می شود اقتصاد روسیه در سال جاری دو رقمی کاهش یابد. در همین حال، روسیه حداقل 300 میلیارد دلار دارایی در بانک های خارجی مسدود کرده است و شایعاتی مبنی بر اینکه این دارایی ها می تواند در اختیار اوکراین قرار گیرد تا هزینه جنگ را پرداخت کند، منتشر شده است.

ممنوعیت معاملات دلاری با روسیه؛ روسیه معادن و صنایع فولاد را تحریم کرد. ایجاد مکانیسم هایی برای جلوگیری از دسترسی روس ها به ارزهای دیجیتال؛ حملات سایبری مداوم به زیرساخت های روسیه و حتی دخالت احتمالی چین در تحریم های غرب علیه روسیه، همگی به این معناست که غرب علیه «روسیه پوتین» شمشیر کشیده است.

همانطور که تحریم ها ایران را تضعیف کرد (در دهه 1390 رشد اقتصادی ایران صفر بود و اکنون 30 تا 50 درصد جمعیت ایران زیر “خط فقر مطلق” زندگی می کنند)، تحریم های روسیه نیز تضعیف خواهد شد. اگر همه چیز خوب پیش برود، روسیه برای پنج سال آینده ورشکست خواهد شد.

اما سوال این است که با توجه به تشدید تقابل روسیه و «جهان غرب» در صورت ادامه جنگ اوکراین، موقعیت ایران در منطقه چه خواهد شد؟ پاسخ این است که ایران ممکن است بتواند قدرتی به دست آورد. اما چگونه؟

“کریدور شمال – جنوب”: توپ در زمین ایران و هند

تصور می‌شود که با ضعیف شدن اقتصاد روسیه، توانایی آن برای تأثیرگذاری بر روابط بین‌الملل کاهش می‌یابد. این لزوماً صدق نمی کند، اما مشکلات اقتصادی رو به رشد اغلب کشورها را درگیر می کند.

عملکرد مخرب ارتش روسیه در اوکراین (سلاح های قدیمی، کمبود سوخت و مواردی از این دست) نیز از جایگاه نظامی روسیه در جهان می کاهد که به نوبه خود قدرت آن را کاهش می دهد.

نمونه ای از کاهش قدرت روسیه می تواند در زمینه ترانزیت باشد. تقریباً دو دهه است که ایران، هند و روسیه رویای اتصال سواحل غربی هند به اروپا را از طریق کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب در سر می پرورانند.

بر اساس این طرح، کشتی‌های هندی در «بندر چابهار» ایران غرق می‌شوند و محموله‌ها در نهایت از طریق ریل و از طریق ایران، آذربایجان، گرجستان و روسیه به اروپا می‌رسند. با تبدیل شدن هند به سومین اقتصاد بزرگ جهان در دهه آینده، این پروژه استراتژیک می تواند میلیاردها دلار درآمد برای کشورهایی که در راه هستند ایجاد کند.

اما اگر اروپایی ها کل پروژه را به بهانه تحریم روسیه متوقف کنند چه؟ در سناریویی که ایران در سایه روسیه است، پروژه «کریدور شمال-جنوب» عملا بسته خواهد شد. اما در سناریویی که ایران بر روسیه قدرت دارد، کالاهای هندی ممکن است از ایران، ترکیه و بلغارستان به اروپا برسد.

صادرات گاز به اروپا: کلیدی که پوتین در جیبش گذاشت.

ایران و روسیه بر سر موضوع بسیار مهم دیگری هم توافق ندارند و آن صادرات گاز به اروپا است. صادرات گاز به اروپا مهمترین مزیت تجارت خارجی روسیه است و اگر اروپا بتواند خرید گاز از روسیه را تحریم کند، اقتصاد روسیه در کمتر از یک سال سقوط می کند.

برای روس ها هیچ چیز مهمتر از صادرات گاز نیست و با کسی شوخی نمی کنند. سایمون واتکینز، تحلیلگر انرژی قیمت نفت، چند ماه پیش در یادداشتی نوشت که کشف میدان گازی چالوس در ایران، تهران را قادر به تامین گاز اروپا و تهدید ژئوپلیتیکی برای نقش مسلط خود کرده است. روسیه در بازار گاز اروپا حضور دارد.

بلافاصله همین سایت گزارش داد که در «توافق 20 ساله ایران و روسیه»، تهران بخش زیادی از سهم خود از این میدان گازی را به شرکت‌های روسی و چینی داده و در عمل روس‌ها صادرات داشته‌اند. گاز ایران به اروپا در مقابل، روسیه قول داد که اجازه صادرات گاز از این میدان را بدهد. اما بعید است روسیه این کار را انجام دهد!

در یک سناریوی فرضی، روسیه ضعیف ایران را برای صادرات گاز به اروپا و ترکیه آزاد می‌کند و این امر میلیاردها دلار به درآمد اضافی ایران در دهه آینده اضافه می‌کند (مگر اینکه جایگزینی برای گاز طبیعی وجود داشته باشد). ).

مسئولیت های تاریخی علیه روسیه و ایران

روس ها بارها علیه ایران نذر کرده اند: مجلس موسسان را بمباران کردند و بازوی اداری قیام «محمدعلی شاه قاجار» علیه مشروطه بودند. حرم رضوی گلوله باران شد. می خواستند آذربایجان را از ایران جدا کنند. او یکی از تامین کنندگان اصلی تسلیحات صدام حسین در جنگ علیه ایران بود. سامانه اس-300 به ایران تحویل داده نشد. رأی گیری به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران؛ نیروگاه بوشهر را با سالها تاخیر و هزینه چند برابر به اتمام رساند. او به اسرائیل اجازه حمله به مواضع ایران در سوریه را داده است و در آخرین مورد، برجام گروگان جنگ با اوکراین است.

روسیه با این رکورد و با قرارداد راهبردی 20 ساله حداقل در 20 سال گذشته با ایران (اولین قرارداد 20 ساله با ایران) بارها با کارت ایران بازی کرده است. آیا اکنون می توان به چنین دولتی اعتماد کرد که اجازه صادرات گاز ایران به اروپا را بدهد در حالی که گاز ایران با گاز روسیه رقابت خواهد کرد؟!

روسیه همچنین روابط نزدیکی با دولت اسرائیل دارد و اوکراینی‌ها اخیراً یک پهپاد ساخت اسرائیل را که توسط ارتش روسیه استفاده می‌شد سرنگون کردند. شاید بتوان پرسید با این همه سوابق و چنین مسئولیت هایی، آیا ایران باید به روسیه «چک سفید» بدهد؟