تمام شرایط اصلی

استاد اقتصاد دانشگاه تهران ابراهیم متقی نوشت: کمیسر امور خارجه اروپا در 23 دسامبر اعلام کرد که دور سوم مذاکرات وین در 27 دسامبر 2021 آغاز خواهد شد. بیان چنین دیدگاهی توسط انریکه مورا نشان دهنده این واقعیت است که روند جدیدی از دیپلماسی هسته ای در حال شکل گیری و در حال پیشرفت است. هر گونه مذاکره در آخرین روز سال ممکن است دشوار به نظر برسد، اما واقعیت این است که نیروهای سیاسی اروپا، ایالات متحده، روسیه و چین انگیزه دارند تا دیپلماسی هسته ای را دنبال کنند.

دولت دوم در مرحله دوم سیاست عمومی و دولتی خود به دنبال این است که موضوع تحریم های اقتصادی را به گونه ای مطرح کند که در آینده پایدارتر و تاثیرگذارتر بر حیات اقتصادی ایران باشد. بر اساس این فرض، دولت تاکنون از سازوکارهای همکاری در مذاکرات آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و وین حمایت کرده است. تیم مذاکره کننده آزادی برداشتن محدودیت ها را دارد. این به معنای کنترل آینده دیپلماسی هسته ای ایران و پایان دادن به تحریم ها است.

1) نتایج مذاکرات نوامبر و دسامبر 2021 در ایران

دیپلماسی اصلی یک فرآیند طولانی با فراز و نشیب های خاص خود خواهد بود. تیم دیپلماسی هسته ای ایران در دوره ظریف و اراکچی مذاکرات طولانی را از سال 1392 در قالب «ماراتن دیپلماسی هسته ای» آغاز کرد و تا سال 2015 ادامه داشت. بنابراین نمی توان انتظار داشت که مذاکرات هسته ای در کوتاه مدت نتایج موثری داشته باشد یا به بن بست برسد. شواهد نشان می دهد که ایران اکنون اراده سیاسی لازم را دارد.

واقعیت مذاکرات نوامبر و دسامبر 2021 نشان می دهد که ایران و همه طرف های درگیر در مذاکرات 4 + 1 + 1 دارای اراده و اعتماد سیاسی برای حل مشکلات باقی مانده از دوران ترامپ هستند. ظریف و روحانی برای رسیدن به نتایج مطلوب تلاش زیادی کردند و این منجر به شش دور مذاکره در وین در زمان جو بایدن شد که نتایج نسبتاً روشنی داشت. به طور کلی باید توجه داشت که هر دوره از مذاکره زمینه لازم را برای بهبود وضعیت بهینه در آینده ایجاد می کند.

هر مذاکره سیاسی نیازمند اراده سیاسی و برنامه مشخص برای رسیدن به هدف است. ایالات متحده، کشورهای اروپایی، روسیه و چین و همچنین اتحادیه اروپا اذعان دارند که توانایی، توانایی و کنترل فناوری ایران در حوزه هسته‌ای تنها در صورتی قابل دستیابی است که دلیلی برای پایان تحریم‌های اقتصادی علیه برجام وجود داشته باشد. در جای خود قرار دارد. به عبارت دیگر، دور 27 دسامبر 2021 وین را باید ادامه دیپلماسی هسته ای دولت روحانی و همچنین یک برنامه جامع اقدام مشترک دانست.

سیاست اعلام شده از سوی اتحادیه اروپا با رفتار برخی کشورها مانند فرانسه همخوانی ندارد. بنابراین، مذاکرات 27 دسامبر مانند دو دور قبلی مذاکرات هسته ای ایران مبهم و غیرقابل تغییر خواهد بود. بازگرداندن و انطباق با فاز بعدی دیپلماسی هسته ای امکان پذیر است. چنین رویکردی به این معناست که ایران و همچنین بخش قابل توجهی از کشورهایی که دیپلماسی هسته‌ای را دنبال می‌کنند، آماده انعطاف‌پذیری سیاسی برای دستیابی به اهداف مورد نظر هستند.

2) جهت گیری ایران در دیپلماسی هسته ای

استراتژی دیپلماسی هسته ای ایران را می توان بر اساس جهت گیری اقدام دیپلماتیک برای پایان دادن به تحریم ها بررسی کرد. هدف اصلی هیئت دیپلماتیک ایران در مذاکرات وین در 27 دسامبر را می توان تلاش همه جانبه برای احیای حقوق هسته ای ایران در قالب شورای امنیت سازمان ملل دانست. واقعیت این است که ساختار سیاسی آمریکا به گونه ای است که هرگونه توافق دائمی را به چالش می کشد. بنابراین ایران باید برای پایان دادن به تحریم ها و حفظ دیپلماسی هسته ای تلاش کند.

پایان تحریم ها هدف اصلی ایران است. ایران در حال بررسی توافق هسته ای برای پایان دادن یا کاهش تحریم های اقتصادی است. موضع ایران مبتنی بر این دیدگاه است که بی توجهی به تعهدات برجامی واکنشی قانونی و اجتناب ناپذیر به خروج آمریکا از برجام و نادیده گرفتن حقوق اقتصادی ایران بوده است. انجام این کار یک ضرورت اجتناب ناپذیر بود.

در معادله سیاست بین‌الملل، تعاملات و اقدامات مبتنی بر معادله مقابله با تهدید می‌تواند تعادل منطقه‌ای و استراتژیک مورد نظر را فراهم کند.

برخی از اعضای تیم جدید دیپلماسی هسته ای اعلام کردند که در تلاش برای بازنویسی متن شش دور قبلی دیپلماسی هسته ای هستند، اما واقعیت این است که بیشتر مطالب با رویکرد ایران در برجام مطابقت دارد. ایران در تلاش است تا مکانیسم را در دستور کار نگه دارد تا احتمال خروج آینده از برجام را کاهش دهد.

بنابراین، در شرایط کنونی مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی، چین و روسیه و انتصاب رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه ایران در 27 دسامبر 2021، مهم است که همه این بازیگران اراده لازم برای دستیابی به توافق را داشته باشند. . وقتی دیپلمات ها اراده داشته باشند، اراده سیاسی غرب به ویژه فرانسه برای تامین حقوق اقتصادی ایران برای لغو تحریم ها بسیار کم است. برای اقتصاد فرانسه، فرانسه باید از پیامدهای سیاست ایالات متحده در معاملات تسلیحاتی با استرالیا آگاه باشد. فرانسه از حاشیه ها برای امضای قراردادهای تسلیحاتی با کشورهای عرب خلیج فارس استفاده کرد و در این زمینه فشار سیاسی بیشتری بر ایران وارد کرد. چنین رویکردی البته نمی تواند ثبات و امنیت منطقه ای بیشتری را برای کشورهای منطقه ایجاد کند. بخش مهمی از بحران منطقه‌ای ناشی از سیاست‌های نظامی و نظامی بی‌پایان قدرت‌های بزرگ است که چالش‌های امنیتی پایدارتری را ایجاد کرده است.

3) شرایط احتمالی مذاکره هسته ای

محور اصلی رفتار ایران مبتنی بر همکاری سازنده است. بنابراین سناریوی اول مبتنی بر همکاری سازنده ایران با کشورهای مذاکره کننده در وین خواهد بود. ایران برای نشان دادن حسن نیت خود از انواع اقدامات تعاونی استفاده کرده است، اما اجرای هرگونه توافق و پیگیری اهداف هنرمند برای پیگیری آن باید با چانه زنی و حداکثر سود دنبال شود. دیپلماسی هسته ای ایران ناگزیر تحت تاثیر این جمله ایرانیان قرار می گیرد که «مار برگزیده از ریسمان سیاه و سفید می ترسد». چنین فرضی بر مذاکرات هسته ای و رویکرد ایران به همکاری در دیپلماسی 27 دسامبر وین تأثیر می گذارد.

بخش قابل توجهی از مشکلات سیاسی و امنیتی ایران، همراه با بسیاری دیگر از کشورهای حوزه خلیج فارس، ناشی از رویکرد یکجانبه و جدی دونالد ترامپ در اقدام بوده است. اگر تروئیکای اروپایی با سیاست‌های ترامپ مخالفت کند، در شرایط کنونی باید از سازوکارهایی برای پایان تحریم‌ها، فعال‌سازی فضای اقتصادی و بانکی سوئیفت و همچنین اقدامات مشارکتی برای نقش ایران در اقتصاد انرژی حمایت کند.

گزینه دیگر توافق موقت است. جان کری، وزیر امور خارجه سابق آمریکا، در گفتگوهای هسته ای خود با ایران، توضیح داد: «تفاوت ها بهتر از توافق های بد است». وزیر امور خارجه ایران خاطرنشان کرد: «توافق بد بهتر از عدم توافق است». واقعیت در سیاست بین الملل این است که ایران به هیچ وجه یک توافق بد یا یک معامله موقت نخواهد داشت.

همه طرف های دیپلماسی هسته ای باید از سازوکار منافع بهینه و توافق مطلوب استفاده کنند. طبیعتا ایران نگرانی های استراتژیک و تاکتیکی جهان غرب را درک می کند. اما واقعیت این است که جهان غرب نمی خواهد منافع، نیازهای استراتژیک و اقتصادی ایران را به رسمیت بشناسد. در چنین حالتی، روند مذاکره نسبتا طولانی خواهد بود. اما چنین روندی منجر به توافق موقت نمی شود.

برداشتن

ایران بر اساس انطباق منافع ساختاری همه کشورهای درگیر در مذاکرات، به دنبال استقرار دیپلماسی هسته‌ای خود در دوره جدیدی است. ایران منطق سازش و همکاری چندجانبه تحت توافق برجام را درک می کند. در چنین سناریویی، کشورهای اروپایی و آمریکا باید سیاست اقتصادی ایران را بهتر درک کنند. الگوهای سیاست اقتصادی و اقدام راهبردی ایران در فضایی چندجانبه تدوین شده است.

اگر چندجانبه گرایی کشورهای غربی نسبت به ایران مبتنی بر نشانه های فشار مداوم اقتصادی باشد، در چنین شرایطی طبیعی است که هر کشوری بر اساس الگوهای نامتقارن سعی در تامین نیازهای امنیتی و اقتصادی داشته باشد. ایران می خواهد دیپلماسی هسته ای خود را بر اساس مصالحه و منافع چندجانبه تعریف کند.

شواهد موجود حاکی از این واقعیت است که مذاکرات 27 دسامبر نقطه عطفی در دیپلماسی هسته ای ایران نبود، اما می توانست راه را برای ادامه همکاری سازنده بین همه طرف های درگیر هموار کند. هرگونه سازش به معنای بازی با اهداف مشابه و حصول اطمینان از منافع متقابل، سازنده خواهد بود. منافع متقابل یک نیاز ضروری برای هر اقدام سیاسی مبتنی بر رویکرد سازنده است. پایان تحریم ها و احیای حقوق اقتصادی ایران بر اساس برجام تنها زمانی امکان پذیر است که تعهدات آمریکا و موارد مندرج در برنامه جامع اقدام مشترک در فرآیند جدید دیپلماسی هسته ای محقق شود.